Risale-i Nur Öğretim Programları (RÖP) Nedir?

Yaratılışın gayesi, insanın mahiyeti ve varlığın anlamı ile ilgili sorular insanlık tarihi boyunca sorulagelmiştir. Bediüzzaman Said Nursî’nin, “Dünya büyük bir manevi buhran geçiriyor.” diyerek dikkat çektiği, hızla değişen ve başkalaşan günümüz dünyasında varlığın gayesi ile ilgili arayışlar daha da hızlanmıştır. İnsanlığın “Nereden geliyoruz, nereye gidiyoruz, dünyadaki vazifemiz nedir?” gibi en temel sorularının doğru cevabı, hiç şüphe yok ki, Yaratıcının mesajlarını ihtiva eden Kur’an-ı Hakîm ve onun açıklaması olan sünnet-i seniyyede yer almaktadır.

Tarih boyunca her dönemde, gelişen fikri ve sosyal şartlar dikkate alınarak Kur’an ve sünnetin daha iyi anlaşılmasına yönelik birçok çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu suretle insanlar hem dünyalarını hem ahiretlerini düzene koyan, sağlıklı, güvenli ve huzurlu bir hayat inşa etmeye çalışmışlardır. Bazı fikri ve felsefi cereyanların etkisiyle iman esaslarına ciddi şekilde ilişildiği, sünnet-i seniyyenin gölgelendiği, iman zaafının yaygınlaştığı, manevi buhranların arttığı bir dönemde kaleme alınan Risale-i Nur, bu çerçevede, insanlığın günümüz ve gelecekteki temel problemlerine çareler sunan bu asrın en mühim bir Kur’an tefsiridir.

Risale-i Nur, ilim ve fennin hükmettiği asrımızda iman esaslarını aklî delillerle izah ve ispat eden,  vahyin insan duygularına cevap veren mesajlarını risaletin gerçekçi prensipleri ve ortak insanî değerleriyle ortaya koyan bir usûl ve muhtevaya sahiptir. Bu sebeple Risale-i Nur sadece aklı ikna etmekle kalmamakta, aynı zamanda kalp ve ruhu da doyurmakta, iç dünyamızı sarsan çarpıcı sorulara doyurucu cevaplar sunmaktadır. Diğer taraftan Risale-i Nur zikir, şükür, hamd, tesbih gibi Kur’anî kelimeleri namaz, oruç gibi ibadetleri itikadî temeller üzerinden açıklayan bir yol izlediği gibi sıdk, samimiyet, uhuvvet, sadakat ve muhabbet gibi ahlakî umdeleri de aynı esaslar üzerine bina etmektedir.  Bunun yanında Risale-i Nur yine Kur’an ve sünnetin temel prensipleri dahilinde sosyal ve siyasi hayatla ilgili olarak temel ölçülere işaret etmekte, çağın insanına her açıdan yol göstermektedir.

Böyle kapsamlı bir Kur’an tefsirinin, başka bir ifadeyle Kur’anî derslerin günümüzde anlaşılması ve ihtiva ettiği mesajlarının hayata geçirilebilmesi onun hayatın içine taşınması ile mümkün olacaktır. Bu noktada günümüzün gelişmiş eğitim, usul ve metotları bize geniş imkanlar sunmaktadır.

Eğitimin, ferdin bizzat yapıp ettikleriyle gerçekleştiği ve hayatı anlamlı bir şekilde yaşamayı gerekli kıldığı, “insanın bu dünyaya ilim ve dua vasıtasıyla tekemmül etmek için gönderildiği” bilinmektedir. Çok uzun gayretler sonunda ferdin kendi başına ulaşacağı bilgi, beceri ve tutuma daha kısa zamanda ulaşılması için eğitimin planlı bir şekilde yürütülmesi kaçınılmazdır. Ferdin geleceği etkili bir şekilde yaşamasını sağlamaya yönelik faaliyetleri önceden düzenlemek için insanlığın bu konudaki tecrübelerinin birikimi olan eğitim bilimlerinden yararlanarak öğretim programları geliştirilmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur.

Risale-i Nur bu asrı ve gelecek asırları tenvir eden Kur’an’ın manevi bir tefsiridir. Ferdin hayatını Risale-i Nur ekseninde yaşaması için de bir programa ihtiyaç vardır. İnsanlığın saadet ve selameti için Allah’ın insanlığa bir ikramı olan Risale-i Nur, bir derya gibi bir öğretim programı çerçevesine sığdırılamayacak kadar kapsamlı ve derin bir eserdir.  İnsanlığın kâinat kitabından çıkardığı ürün ve sonuçlar sürekli yeni iş ve işlemleri gerekli kılmaktadır. Yani durağan olmayan bir varlık alemi, kapsamlı olan bir Kur’an tefsiri ile sürekli yeniden yaşamayı zorunlu kılacaktır. Diğer taraftan bir bilim alanı olan program geliştirmenin mantığı da geliştirme ve gelişmenin de sürekliliğidir. Program geliştirme, insanın kısacık dünya hayatına hizmet etmek için amaçlı, planlı ve etkili yollarla hayatı rastgelelikten kurtarmak ve etkili, verimli süreç ve ürünleri ortaya koymayı hedeflemektedir.

“Risale-i Nur’un bir öğretim programını yapmak” iddiası oldukça büyük bir iddiadır. Bunu gerçekleştirmek de şimdilik mümkün olmayan bir alan olarak görülmektedir. Çünkü ferdin bütün hayatını, bugün ve gelecek için şekillendirme niteliklerine sahip olan bir külliyatın çerçevesini kavramak çoklu bilim alanlarıyla da olsa mümkün görünmemektedir. Bu nedenle, günümüzde bilimin de geldiği anlayışa bağlı olarak her gün yeniden şekillenen/ yaratılan bir dünyada, kesin, mutlak ve durağan bir yapı üzerinde devam etmek anlamlı görünmemektedir. Bir şeyin her şeyle, her şeyin bir şeyle ilişkili olduğu bir varlık aleminde, “ilim ve dua”nın da bu ilişkileri göz önünde tutularak yaşanılması gerektiği unutulmamalıdır. Bu amaçla, Risale-i Nur’un temel konularını ihtiyaç sahiplerine aktarmayı hedefleyen bu çalışmada, program geliştirme anlayışı olarak “modüler programlama” tercih edilmiştir.

Bu program geliştirme çalışması, Türkiye Umumi Meşveret Komisyonu (UMEK) tarafından karar verilip Risale-i Nur Eğitim Merkezi (REM) ile işbirliği içinde yürütüldü. Alınan karar doğrultusunda 2023 öncesi kurulan bir komisyon, yaptığı araştırma ve çalışmaları 2023 Ocak ayında yapılan paylaşım toplantısı sonunda, program geliştirme çalışmasının modüler programlamaya uygun olarak sürdürülmesine karar verildi. Bundan sonraki çalışmaları planlamak ve gerçekleştirmek için eğitim programları ve öğretim alanında akademisyenlerden yeni bir kurul oluşturuldu.

Akademik Kurul, yaptığı toplantılarla bir çalışma takvimi oluşturmuş ve bundan sonraki süreç bu takvim çerçevesinde yürütülmüştür. Daha sonra bu kurul, program geliştirme uzmanı, alan (ilahiyat) uzmanı, dil ve edebiyat uzmanlarını da bünyesine katarak 11 kişilik bir koordinasyon grubu halinde çalışmalarını yürütmüştür. Bu çerçevede ilgili kurulların çalışmalarıyla 180 kişilik bir grup oluşturulmuş, uzaktan toplantılarla yapılacak çalışma hakkında gerekli bilgilendirmeler yapılarak anket vasıtasıyla 70 kişilik bir gönüllü bir Çalışma Grubu ile modül geliştirme süreci başlatılmıştır. Genel olarak bu süreç, 3 temel adım ve her adımda yer alan iş ve işlemlerden oluşmaktadır.

Birinci adımda, geliştirilen bir “öneri alma formu” yoluyla çalışma grubu” üyelerinden ders konuları alındı. Ders konularında temel konu, alt konu ve kazanım yazma işlemleri yapıldı. Alınan bu konular koordinasyon grubu üyeleri tarafından yapılan iş bölümlerine göre incelenerek gerekli düzenlemeler yapıldı.

İkinci adımda, çalışma grubu üyelerinden yeni öneriler alındı. Önceki önerilerin gözden geçirilmesi ve yeni önerilerle birlikte  gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapıldı.

Üçüncü adımda, öneriler üzerinden temel konu, alt konu ve kazanımlarla ilgili gözden geçirme işlemi yapıldı. Çalışma grubu üyelerinden yöntem, teknik, materyal (ilgili metinlerin eklenmesi)  ve işleniş önerileri alındı. Koordinasyon grubu gerekli incelemeleri yaparak ‘Barla Çalıştayı’ için uygun tasnifleri yaptı.

Sürecin sonunda toplam 280 öneriye ulaşıldı. Daha sonra Barla’da 28-31 Temmuz 2023 tarihleri arasında 4 günlük modül geliştirme çalıştayı düzenlendi. Toplam 85 kişi, oluşturulan gruplarda masa çalışması ile modüllerin konu-alt konu-kazanım uyumunu gözden geçirip ders işlenişlerini yazdı.

Bütün bu çalışmaların sonunda 268 modül hazırlandı. Bu modüller daha sonra tekrar kontrol edilerek Yeni Asya Neşriyatın Risale-i Nur Külliyatı baskısı esas alındı ve metinler gözden geçirilerek gerekli düzenlemeler yapıldı. Sonrasında REM’in web sitesine ana konu, alt konu ve seviyeler göz önünde bulundurularak konuldu.

Yapılan bu çalışmada geliştirilen modüllerin, mahal/il eğitim komisyonları tarafından kendi eğitim faaliyetlerinde kullanılması önerilmektedir.

Bu program, modül geliştirme süreci devam etmektedir. UMEK kararıyla ve REM işbirliğiyle yeni çalışma grupları oluşturulmaktadır. Bu grup, bulundukları mahallerde, mevcut modüllerin uygulanması için gerekli planlamaların yanında yeni modül geliştirme çalışmaları da yapacaktır. Böylece, bir yandan uygulanan modüller uygulayıcılardan gelen öneriler doğrultusunda düzeltilirken yeni modüller de geliştirilmiş olacaktır. Bu kullanım sırasında eksik ve geliştirilmesi gerekli görülen modüllerle ilgili geri bildirimlerin REM web sitesi üzerinden alınması amaçlanmıştır. Hem kullanılan hem de yeni geliştirilen modüller koordinasyon grubu tarafından incelenip son şekline karar verilerek REM’in sitesine yüklenecektir.

Hazırlanan modüller genelde grup çalışması etkinliklerine dayalı olduğu için yeterli talebe olan hizmet mahallerinde haftalık programlarda kullanılabilir. Bu kullanım sırasında eksik görülen ve geliştirilmesi gerekli görülen modüllerle ilgili geri bildirimlerin REM web sitesi üzerinden alınması amaçlanmıştır. Bu şekilde yapılan bildirimlere göre ilgili modülde uygun olan gerekli düzenlemeler yapılıp yeniden siteye yüklenecektir. Bir yandan uygulanan modüller, diğer yandan da oluşturulan gruplar yoluyla hazırlanan modüller siteye yüklenmeye devam edecektir.

Hazırlanan modüller genelde grup çalışması etkinliklerine dayalı olduğu için yeterli talebe olan hizmet mahallerinde haftalık programlarda kullanılabilir. Bir yıl 52 hafta, MEB takvimine göre bir öğretim yılı ortalama 36 haftadır. Her hafta için bir modülün seçilerek kullanılması mümkündür. Bunun için talebe hizmetlerini yürütenler modülleri kendi öğrenci gruplarına göre seçerek yıllık bir plan yapmaları önerilir. Bu şekilde yapılacak bir plan sonraki yıllarda farklı modüllerin seçilmesi için bilgi oluşturacak ve bu eğitimlere katılan fertler farklı farklı modüller üzerinden yapacakları çalışmalarla Risale-i Nur’un hazinesinden istifade edecektir. Ayrıca zamanla kullanılan modüller için geliştirilen etkinlik, çalışma yaprağı gibi dokümanların da ilgili modül araçları olarak eklenmesi mümkün olacaktır.

Sitede yer alan modüllerin aynı zamanda talebelerin dönem için ya da dönem sonu okuma programlarında da kullanılması önerilmektedir. Bu şekilde planlanmış okuma programlarında günün tamamında modüller kullanılarak programın yürütülmesi mümkündür. Bunun yanında daha önceki okuma programlarında yapılan şahsi okuma, tesbihat, Kur’an okuma vb. derslerin yanında günde 3-5 modül ders olarak seçilip kullanılması yoluna da gidilebilir.

Tüm sayfalar bu modülleri kullanmak isteyen hizmet mahalleri ya da okuma programı koordinatörleri REM ile irtibata geçerek modüllerin kullanımı, yıllık ve haftalık planların yapılması konusunda gerekli desteği alabilirler.

Yeni nesillerin istifadesine sunduğumuz bu çalışmanın hayırlara vesile olmasını Rabbimizden niyaz ederiz.